बीड , ६ सप्टेंबर (विशेष प्रतिनिधी): भाद्रपद मासातील गणेश चतुर्थीपासून सुरू झालेला दहा दिवसांचा गणेशोत्सव आज, अनंत चतुर्दशीच्या पावन दिवशी (६ सप्टेंबर २०२५, शनिवार) गणेश विसर्जनाने आपल्या परंपरेनुसार समाप्त होत आहे. आपल्या लाडक्या गणपती बाप्पाला निरोप देण्यासाठी भाविक अत्यंत श्रद्धेने आणि भक्तिभावाने सज्ज झाले आहेत. गणेश विसर्जन हा केवळ एक धार्मिक विधी नसून, तो एका मंगलमय पर्वाची सांगता करणारा अत्यंत महत्त्वपूर्ण क्षण आहे.
पंचांगानुसार, अनंत चतुर्दशीची तिथी ६ सप्टेंबर रोजी पहाटे ३:१५ वाजता सुरू होत असून, याच दिवशी सूर्योदयामुळे संपूर्ण दिवस विसर्जनासाठी शुभ मानला जातो. या शुभ मुहूर्तांवर बाप्पाला निरोप दिल्यास त्याचे पुण्य लाभते, अशी धार्मिक श्रद्धा आहे.
गणेश विसर्जनासाठी शुभ मुहूर्त
शास्त्रानुसार, गणेश विसर्जन करण्यासाठी अनेक शुभ कालावधी उपलब्ध आहेत. भाविकांनी आपल्या सोयीनुसार आणि वेळेनुसार यापैकी योग्य मुहूर्ताची निवड करावी:
- सकाळचा शुभ मुहूर्त: सकाळी ७:२६ ते ९:१० पर्यंत.
- दुपारचा लाभ मुहूर्त: दुपारी १:५४ ते ३:२८ पर्यंत.
- दुपारचा अमृत मुहूर्त: दुपारी ३:२८ ते ५:०३ पर्यंत.
- संध्याकाळचा लाभ मुहूर्त: संध्याकाळी ६:३७ ते ८:०३ पर्यंत.
- रात्रीचा शुभ मुहूर्त: रात्री ९:२९ ते १०:५५ पर्यंत.
श्रीगणेशाच्या विसर्जनाचा शास्त्रोक्त विधी
गणेश विसर्जन करण्यापूर्वी पूजेचे काही महत्त्वपूर्ण टप्पे आणि विधींचे पालन करणे आवश्यक आहे. यामुळे पूजेचे पूर्ण फल प्राप्त होते.
- उत्तर पूजा: विसर्जन करण्यापूर्वी गणपतीची मूर्ती असलेल्या ठिकाणी कुटुंबातील सर्व सदस्यांनी एकत्र येऊन बाप्पाची उत्तर पूजा करावी. यात धूप, दीप, नैवेद्य अर्पण करून आरती करावी. त्यानंतर ‘पुनरागमनाय च’ (लवकर परत येण्यासाठी) अशी प्रार्थना करावी.
- मूर्ती स्थानांतरण: पूजेनंतर मूर्ती तिच्या मूळ स्थानावरून हलवून, ‘यात्रार्थे प्रतिष्ठार्थम्’ हा संकल्प करावा.
- पाण्याची व्यवस्था: विसर्जन करताना शक्यतो नैसर्गिक जलस्रोत, जसे की नदी किंवा तलावाचा उपयोग करावा. सध्याच्या काळात पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी अनेक ठिकाणी कृत्रिम विसर्जन कुंड उपलब्ध आहेत, त्यांचाही वापर करणे योग्य आहे.
- विसर्जन मंत्र: मूर्ती पाण्यात विसर्जित करताना ‘गच्छ गच्छ सुरश्रेष्ठ स्वस्थाने परमेश्वर’ हा मंत्र म्हणावा. हा मंत्र गणपती बाप्पाला निरोप देण्यासाठी आणि पुढील वर्षी पुन्हा येण्यासाठी आवाहन करणारा आहे.
- पुनरागमनाची प्रार्थना: मूर्ती विसर्जित केल्यानंतर हात जोडून बाप्पाला पुढील वर्षी पुन्हा येण्याची विनंती करावी आणि आपल्याकडून काही त्रुटी झाल्यास क्षमा मागावी.
पर्यावरण संवर्धनाचे महत्त्व
आजच्या काळात पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव साजरा करण्यावर भर दिला जात आहे. शाडू मातीच्या मूर्तींचा वापर केल्याने जलप्रदूषण टाळता येते आणि पर्यावरणाचे रक्षण होते. गणेशोत्सव हा धर्म आणि संस्कृतीसोबतच पर्यावरणाची काळजी घेण्याचा संदेश देतो.
टीप: ही माहिती धार्मिक मान्यता आणि पंचांगावर आधारित असून, स्थानिक परंपरांनुसार काही प्रमाणात बदल असू शकतो.
